„Tu rodziła się Solidarność”

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach opracował regionalną cześć wystawy – przedstawiającą tworzenie się nowych niezależnych związków zawodowych na terenie województwa śląskiego – oraz cztery wystawy lokalne poświęcone: Tarnowskim Górom, Bielsku-Białej, Dąbrowie Górniczej i Jastrzębiu-Zdroju.

- Chcemy pokazać, że narodziny „Solidarności” to nie była sprawa wyłącznie polityków, ale narodziny „Solidarności” decydowały się w takich miejscowościach, jak między innymi Jastrzębie-Zdrój – podkreślił dr Andrzej Sznajder, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach. - Jastrzębie-Zdrój ma swoje miejsce w historii narodzin „Solidarności”, ponieważ było miejscem podpisania jednego z czterech porozumień sierpniowo-wrześniowych 1980 roku, dzięki którym powstał i mógł legalnie działać pierwszy niezależny samorządny związek zawodowy w warunkach państwa komunistycznego. Poza tym to właśnie tu - 28 sierpnia 1980 roku - zaczęły się strajki, do których dołączyły kolejne kopalnie i inne duże zakłady przemysłowe – dodaje dr Andrzej Sznajder.

Strajki w Jastrzębiu miały charakter solidarnościowy z protestującym Wybrzeżem, ale dotyczyły również nieprawidłowości w organizacji pracy w górnictwie.

Zawarto tu porozumienie z władzami, które było trzecim po szczecińskim i gdańskim. Zapisano w nim m.in. poparcie 21 postulatów gdańskich, zniesienie 4-brygadowego systemu pracy w górnictwie, wprowadzanie wolnych sobót od początku 1981 roku. Zgodnie z zapisami porozumienia jastrzębski Międzyzakładowy Komitet Strajkowy przekształcił się w Międzyzakładową Komisję Robotniczą.

- Nie ma wątpliwości, że to my - jako kopalnia Manifest Lipcowy - wywalczyliśmy przełamanie oporu ze strony władzy i chcę, aby wszyscy o tym pamiętali - mówił Grzegorz Stawski, sygnatariusz Porozumienia Jastrzębskiego. - Strach był, tylko głupek by się wtedy nie bał. Jednak z perspektywy czasu wiem, że było warto. Dzisiaj jestem wolnym człowiekiem, nasze dzieci i wnuki mają teraz inne możliwości niż my mieliśmy za czasów komuny – podkreśla Grzegorz Stawski.

Jastrzębska Międzyzakładowa Komisja Robotnicza stała się jednym z głównych centrów międzyzakładowych struktur nowych związków zawodowych w województwie katowickim. Popularność i rzeczywisty zasięg MKR szybko wykroczył poza Górny Śląsk i Zagłębie Dąbrowskie, akces do komisji składały komórki nowych związków z zakładów górniczych z całego kraju. Jego przedstawiciele wzięli udział w ogólnopolskim spotkaniu 17 września w Gdańsku, na którym tworzyły się struktury nowego ogólnopolskiego związku zawodowego, który przyjął nazwę Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”.

- Za tę „Solidarność” wszystkim państwu, uczestnikom tamtych strajków bardzo serdecznie dziękuję i chylę czoła jako przedstawiciel następnego pokolenia, które z owoców waszego uporu, wiary i solidarności korzysta – mówił dr Andrzej Sznajder, dyrektor Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach.

Wystawa prezentowana w 53 miastach składa się z części ogólnopolskiej, części regionalnych oraz lokalnych ukazujących powstawanie „Solidarności” w niemal każdym zakątku naszego kraju.

Prezentacja cyklu wystaw jest skoordynowana i składa się w całej Polsce na „Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność”. Trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie. Teksty ekspozycji są prezentowane w języku polskim i angielskim. W tym wielkim zwycięstwie, jaką była i jaką jest polska „Solidarność”, mają udział miliony – najczęściej anonimowych osób.