Szanse i zagrożenia

Eksperci różnie komentują rządowe plany dla górnictwa. Nikt nie ma jednak złudzeń, że kluczowym czynnikiem dla rozwoju tej branży będzie polityka państwa. Warto więc wiedzieć, na czym stoimy. Spośród szeregu fachowych publikacji wybraliśmy najczęściej pojawiającej się argumenty, podkreślające słabe i mocne strony polskiego przemysłu węglowego.

Mocne strony

• Znaczący pod względem ilościowym oraz jakościowym potencjał wydobywczy. Pod koniec 2015 roku zasoby przemysłowe w złożach zagospodarowanych wynosiły 3,6 mld ton węgla kamiennego. Zasoby bilansowe w złożach niezagospodarowanych to 31,2 mld ton.
• Duży potencjał technologiczny związany z wysokim stopniem mechanizacji ścian.
• Wysoki stopień rozpoznania i skuteczna profilaktyka przeciwdziałania zagrożeniom naturalnym w polskich kopalniach.
• Duże możliwości magazynowania produkcji i kompleksowe zarządzanie całym procesem marketingu i sprzedaży.
• Dobre rozpoznanie krajowego rynku odbiorców oraz szeroki asortyment oferowanego produktu wynikający z różnorodności typów wydobywanego węgla, jak również możliwości jego wzbogacania.
• Rozwinięta sieć autoryzowanych sprzedawców.
• Spory potencjał, jeżeli chodzi o możliwość przetwarzania węgla.
• Doświadczenie i kwalifikacje załóg górniczych.
• Gotowość partnerów społecznych do współdziałania w zakresie rozwiązywania problemów związanych z realizacją polityki zatrudnienia.
• Możliwość zastosowania zróżnicowanych rozwiązań wobec poszczególnych kopalń, w tym ich integracja techniczna w zakłady wielooddziałowe.
• Jeden większościowy właściciel - bezpośrednio lub pośrednio - wszystkich podmiotów sektora górnictwa węgla kamiennego.
• Wysoki poziom zależności krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną i cieplną od paliw węglowych. Ponad 60 proc. energii elektrycznej wytwarzanej jest z węgla kamiennego. Oznacza to, że jeszcze przez długi czas pozostanie on głównym surowcem polskiego miksu energetycznego.
• Bliska lokalizacja dużej części kluczowych klientów. Około 35 proc. odbiorców sektora energetyki zawodowej zlokalizowanych jest w województwach śląskim i małopolskim.
• Możliwość rozwoju czystych technologii węglowych dla sektora elektroenergetyki, a także dynamiczny rozwój budownictwa oraz technologii spalania węgla w kotłowniach małej mocy oraz rosnąca popularność programów likwidacji niskiej emisji.
• Silne krajowe zaplecze badawczo-rozwojowe. Górnictwo to nie tylko producenci węgla, ale też jednostki badawczo-rozwojowe, liczne firmy z otoczenia górnictwa, czy wyższe uczelnie.
• Możliwość pozyskania nowych i poszerzenie obecnych rynków zbytu, m.in. Turcja, Czechy, Niemcy.
• Plany udostępnienia uzasadnionych ekonomicznie nowych partii złóż, w tym m.in. węgla koksowego 35 typu hard, a także wysokojakościowego węgla energetycznego, w tym między innymi złoża Imielin Północ, złoża za Rowem Bełckim, jak również przeprowadzenie inwestycji w modernizację zakładów przeróbki mechanicznej węgla, w tym między innymi w kopalni Knurów-Szczygłowice i w kopalni Budryk.

Słabe strony

• Niekorzystne oddziaływanie procesu produkcyjnego na środowisko.
• Trudności w dostosowywaniu zdolności produkcyjnych do zapotrzebowania na węgiel.
• Lokalizacja części zasobów w filarach ochronnych i pod silnie zurbanizowanymi obszarami, gdzie barierą są wysokie koszty ich udostępniania i eksploatacji.
• Nieefektywne struktury organizacyjne, co powoduje wydłużanie się procesów decyzyjnych.
• Mała efektywność przepływu informacji, przy nadmiernej ilości systemów informatycznych i niewystarczającym stopniu ich integracji, co skutkuje swoistym chaosem informacyjnym.
• Brak ustabilizowanej sieci dystrybucji węgla opałowego w sektorze drobnych odbiorców oraz niski stopień wykorzystania potencjału maszynowego.
• Słaba efektywność wynikająca, m.in. z tego, że czas pracy maszyn i urządzeń w wielu kopalniach nie przekracza 40 proc. czasu dostępności ściany.
• Słaby poziom modernizacji, także w kopalniach dysponujących złożami atrakcyjnego pod względem handlowym węgla. Skutkuje to wysokimi nakładami pracy i kosztów w wyrobiskach.
• Niekorzystna struktura zatrudnienia, ograniczona mobilność zawodowa pracowników kopalń oraz niska optymalizacja systemów pracy.
• Coraz dłuższe drogi transportu podziemnego, wywołujące niepożądane skutki w zakresie stateczności górotworu.
• Niski udział elementów motywacyjnych w systemach wynagradzania oraz brak powiązania pomiędzy wzrostem wynagrodzeń, ich produktywnością i wydajnością pracy.
• Niska wydajność pracy, wynosząca poniżej 800 ton na pracownika rocznie oraz nadmierne rozdrobnienie składników płacy.
• Niewystarczający zakres inwestycji odtworzeniowych oraz wysokie koszty inwestycji górniczych, przy długim okresie ich realizacji i ograniczonym poziomie środków finansowych.
• Niski stopień innowacyjności procesu produkcji, przetwarzania i zbywania węgla kamiennego, szczególnie przy jednostronności jego wykorzystania.
• Duża zależność od sytuacji na światowych rynkach węgla i innych surowców energetycznych.
• Ustabilizowanie cen zbytu na globalnych i krajowym rynku na poziomie poniżej oczekiwań krajowych producentów.
• Brak inwestycji bądź zbyt duże opóźnienia w ich realizacji w podmiotach z sektora energetycznego opartych na węglu kamiennym.
• Rosnąca konkurencyjność innych nośników energii na skutek niskich cen ropy i gazu.
• Uzależnienie możliwości prowadzenia eksploatacji od ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wynikające z tego trudności negocjacyjne wydłużające nadmiernie proces udostępniania nowych złóż.
• Brak rozwiązań prawnych zabezpieczających strategiczne złoża węgla kamiennego przed niekorzystnymi z punktu perspektywicznej zabudowy zmianami na powierzchni.
• Niekorzystna wobec węgla jako paliwa polityka klimatyczna Unii Europejskiej.